नेपालमा दोस्रो स्टक एक्सचेञ्जको तयारी: सेयर बजारमा के फेरिन्छ?

नेपालमा दोस्रो स्टक एक्सचेञ्जको तयारी: सेयर बजारमा के फेरिन्छ?

काठमाडौँ। मन्त्रिपरिषद्को हालैको बैठकले नयाँ स्टक एक्सचेञ्जको अनुमतिपत्र दिने प्रक्रिया अघि बढाउने निर्णय गरेको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकका सञ्चालक समिति सदस्य चिन्तामणि शिवाकोटी नेतृत्वको समितिले प्रस्तुत गरेको प्रतिवेदनका आधारमा यो निर्णय भएको हो।

अघिल्लो सरकारले २०७९ माघ ९ मा शिवाकोटीको नेतृत्वमा नयाँ स्टक एक्सचेञ्जको आवश्यकता र सम्भाव्यता अध्ययन गर्न समिति गठन गरेको थियो। समितिले हालको नेपाल स्टक एक्सचेञ्जलाई पुनःसंरचना गरी सञ्चालन गर्ने वा नयाँ स्टक एक्सचेञ्जको लाइसेन्स दिने दुवै विकल्प खुला राख्दै प्रतिवेदन पेश गरेको थियो।

समितिले प्रतिवेदनमा निजी क्षेत्रलाई नयाँ स्टक एक्सचेन्जको लाइसेन्स दिने वा नेप्से पुनःसंरचना गरी थप आधुनिक बनाउने सिफारिस गरेको छ। दुवै विकल्प सँगसँगै अघि बढाउन सकिने सुझावसहित १३ वैशाख २०८१ मा प्रतिवेदन बुझाइएको थियो।

नयाँ स्टक एक्सचेञ्जका सकारात्मक पक्षहरू

  1. प्रतिस्पर्धाको विकास: नयाँ स्टक एक्सचेञ्जले प्रतिस्पर्धा बढाउँछ, जसले सेवा स्तर, पारदर्शिता, र प्रविधिको उपयोगमा सुधार ल्याउँछ।
  2. लगानीका अवसरहरू: नयाँ एक्सचेञ्जमार्फत लगानीकर्ताहरूका लागि थप विकल्प सिर्जना हुनेछ।
  3. आधुनिकीकरण: विदेशी रणनीतिक साझेदार भित्र्याएर तथा निजी क्षेत्रको सहभागिता बढाएर बजार थप प्रविधियुक्त र आधुनिक हुनेछ।
  4. क्षेत्रीय आर्थिक विकास: नयाँ एक्सचेञ्जले लगानीको पहुँच क्षेत्रीय रूपमा विस्तार गर्न सक्ने सम्भावना छ।

चुनौतीहरू र सम्भावित जोखिमहरू

  1. पुनरावृत्ति: दुईवटा स्टक एक्सचेञ्ज सञ्चालनमा आउँदा कार्यक्षेत्र र भूमिका दोहोरीने जोखिम छ।
  2. नेप्सेमा असर: नयाँ एक्सचेञ्जले पुरानो एक्सचेञ्ज (नेप्से) को कारोबारमा कमी ल्याउन सक्ने सम्भावना छ।
  3. नियामकीय जटिलता: दुईवटा एक्सचेञ्जलाई समन्वय गर्न नियामकीय पक्षमा थप चुनौती देखिन सक्छ।
  4. विश्वास संकट: नयाँ एक्सचेञ्ज प्रभावकारी नभएमा लगानीकर्ताहरूमा विश्वासको कमी हुनसक्छ।

अन्य देशहरूको इतिहास: दोस्रो स्टक एक्सचेञ्जको स्थापना

संयुक्त राज्य अमेरिका

अमेरिकामा पहिलो स्टक एक्सचेञ्ज 1792 मा न्युयोर्क स्टक एक्सचेञ्ज (NYSE) को रूपमा सुरु भयो। दोस्रो एक्सचेञ्जका रूपमा नास्डाक 1971 मा स्थापित भयो। नास्डाकको स्थापनाले प्रविधि कम्पनीहरूको लगानीको अवसर खोल्यो, जसले अमेरिकी सेयर बजारलाई थप विविध र समृद्ध बनायो।

भारत

भारतमा नेशनल स्टक एक्सचेञ्ज (NSE) 1994 मा स्थापित भयो, जुन बम्बे स्टक एक्सचेञ्ज (BSE) पछि आएको हो। यसको डिजिटल ट्रान्जेक्सन र स्वचालित प्रणालीले भारतीय वित्तीय बजारलाई आधुनिक बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।

नेपालमा नयाँ स्टक एक्सचेञ्जको महत्त्व

  1. विकासको प्रवेग: नयाँ एक्सचेञ्जले नेपालको वित्तीय क्षेत्रलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न मद्दत गर्नेछ।
  2. नयाँ लगानीकर्ता आकर्षण: यसले नयाँ लगानीकर्तालाई बजारमा भित्र्याउन सक्नेछ।
  3. बजारको विविधीकरण: नयाँ सेग्मेन्टहरू जस्तै टेक कम्पनी, स्टार्टअप, र साना व्यवसायलाई बजारमा सहभागी गराउन मद्दत गर्नेछ।

समसामयिक चुनौतीहरू

  1. निजी क्षेत्रको भूमिका: निजी क्षेत्रको सहभागिता सुनिश्चित गर्न स्पष्ट नीतिको खाँचो छ।
  2. बजेट र स्रोतको अभाव: नयाँ एक्सचेञ्ज सञ्चालनका लागि पर्याप्त आर्थिक स्रोत आवश्यक हुन्छ।
  3. विदेशी साझेदारीको जटिलता: विदेशी लगानी भित्र्याउन नीतिगत स्पष्टता र स्थायित्वको आवश्यकता हुन्छ।

मन्त्रिपरिषद्को यो निर्णयले नेपालको सेयर बजारको भविष्यमा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्नेछ। यसलाई सफलतापूर्वक लागू गर्न स्पष्ट नीति, सक्षम व्यवस्थापन, र नियामकीय स्थिरता सुनिश्चित गर्न आवश्यक हुनेछ।

खबरपाटी
खबरपाटी